reactie op de column van Margriet Oostveen in de NRC

Een paar dagen geleden kregen wij bezoek van Margriet Oostveen, journaliste van de NRC. Ze kwam met ons praten naar aanleiding van Alma’s brief aan staatssecretaris Dekker want ze wilde daar een column over schrijven. Ik vind haar columns meestal erg goed, mooie observaties van mensen en het leven dat ze leiden, met de grijstinten die erbij horen ook beschreven. Het besluit dat ze zou komen was snel genomen, even heen en weer twitteren over wanneer en hoe, en het was geregeld. Misschien te snel, want we hebben het niet gehad over mijn voorwaarden en ook niet echt over wat zij zich voorstelde bij het bezoek aan ons. Alma heeft ‘s avonds nog even Dikla gebeld (een nicht die journalist was en nu documentairemaker is) om te vragen waar ze op moet letten bij een gesprek met een journalist, en dat gaf haar de rust om te gaan slapen en de volgende morgen gewoon wel af te wachten.

Het stuk dat Margriet over ons schreef stond afgelopen donderdag in de NRCnext en de NRC. Lees het maar even.

De meeste mensen die ons kennen en die de column hebben gelezen, herkennen ons er niet echt in. Wij zelf ook niet. Het stuk scheert langs de werkelijkheid van ons leven zonder het echt te raken. Jammer is dat, want ons verhaal over het onderwijs is, helaas, niet uniek.

Waar ging het mis?

Misschien ging het al mis bij de haast van de afspraak, wij dachten dat ze een gesprek met ons wilde, maar toen ze aan onze keukentafel zat (met koffie en zelfgebakken appeltaart) kapte ze me al snel af toen ik antwoord wilde geven op een vraag. De vraag was voor Alma bedoeld, ze wilde met Alma praten. Ze wilde Alma’s verhaal uit Alma’s eigen mond. Het resultaat van deze snelle interventie was dat Alma juist terugdeinsde, ze heeft in het hele gesprek niet meer het achterste van haar tong laten zien. Voor mij was dat zichtbaar, maar voor iemand die haar niet kent niet. Alma bleef beleefd, maar enigszins op de vlakte. Alma heeft het stuk net pas willen lezen, en zij is er niet blij mee. Ze vindt dat het te weinig gaat over haar thuisonderwijs, het onderwerp waar ze over wilde vertellen, maar dat Margriet Oostveen het over haar leven heeft. En ze vindt niet dat haar leven goed getoond wordt.

Ook voor Sytze en mij was het vreemd om te zien dat de journaliste die we al jaren met plezier lezen eenmaal bij ons thuis anders te werk ging dan we verwacht hadden. Ze had nogal wat vooronderstellingen, over ouders die teveel boven op hun kinderen zitten, over dyslexie, over hoogbegaafdheid, over het belang van de jeugdcultuur. Ook het feit dat we het stuk niet mochten lezen voor publicatie verbaasde ons, maar vanuit het vertrouwen dat we hadden in de stukken die ze normaal schrijft, lieten we het gaan.

Als we het wel van te voren hadden mogen lezen had ik een aantal dingen aan willen passen. Dat doe ik nu, via deze post, achteraf.

Over ons holisme, de grond voor de vrijstelling toen wij de eerste keer thuisonderwijs gaven, heb ik een ander verhaal verteld dan wat er nu staat. In Nederland hebben we nu eenmaal geen leerplicht maar een schoolplicht (dit in tegenstelling tot de meeste westerse landen). Je kan alleen vrijstelling krijgen van de schoolplicht als je een levensovertuiging hebt waar, binnen redelijke afstand, geen school voor bestaat, of als een kind te ziek is om naar school te gaan. Dat betekent dat als ouders hun kinderen thuisonderwijs willen geven, om welke reden dan ook (ernstig gepest op school, ongelukkig, geen geschikt onderwijs, levensovertuiging, hoogbegaafd), zullen moeten nadenken over hun levensovertuiging of een kind het stigma ‘ziek’ moeten laten geven. Ze zullen moeten kijken of ze hun levensovertuiging, die ieder mens tenslotte heeft, al is hij niet altijd kant en klaar in woorden aanwezig, kunnen definiëren. Die levensovertuiging moet zodanig bij je passen dat je hem bij de rechter kan verdedigen. Wij zijn toen bij het holisme terecht gekomen omdat we niet wilden dat ons kind verhakseld werd door haar schoolgang. Toen ze als vijfjarige zo ongelukkig was op school, dat we haar elke dag huilend van ons lijf moesten los peuteren, vertelde de schooldirecteur ons dat ze moest leren om haar gevoelens om de hoek te parkeren en was er in het protocol van groep drie geen ruimte voor kinderen die geen afscheid van hun ouders wilde nemen. “Gevoelens om de hoek parkeren” was iets wat haar niet lukte en wij zagen hoe schadelijk het hele gedoe voor haar was.

Het is een beetje makkelijk om dat genuanceerde verhaal zo op te schrijven dat de nuance verdwijnt en het opeens past bij het stuk wat die dag in de Telegraaf verscheen. Het voedt dan opeens het idee alsof er een alarm kan uitgaan van 429 kinderen die thuisonderwijs krijgen, 0,001% van alle schoolgaande kinderen?

Verder is de Back to School-dag natuurlijk de Not-Back-to-School dag, want de thuisonderwijs kinderen gaan niet naar school. Wij zijn er een paar keer geweest (https://thuisschool.wordpress.com/2009/09/08/not-back-to-school-party/), en het is er altijd erg gezellig. Omdat het zo ver weg is, waren we er dit jaar niet, maar misschien volgend jaar weer wel. Inmiddels wordt het georganiseerd door een aantal oudere kinderen die thuisonderwijs krijgen en er schuiven mensen met alle mogelijke levensovertuigingen aan.

En de opmerking dat ik haar alles leer, schiet mij in het verkeerde keelgat. Ze gaat juist naar allerlei clubjes zonder mij, zodat ze invloeden van buitenaf krijgt, ze speelt en logeert bij vrienden en vriendinnen, ook zonder mij en ervaart hoe het elders gaat, ze leest bergen met boeken, die ze zelfstandig kiest, ze leert uit boeken, uit leermethodes, uit documentaires, aan de universiteit van Tel Aviv. Zeker toen ze klein was bepaalde ik wat er werd aangeboden, maar altijd heeft ze de mogelijkheid gehad om materiaal of onderwerpen af te wijzen, na ervan geproefd te hebben, zodat we zo goed mogelijk haar interesse konden voeden. Inmiddels is ze steeds meer zelf verantwoordelijk voor welke vakken ze doet, en doet ze de dingen die ze kiest ook met grote inzet. Op Alma’s computer stond het laatste tentamentje klaar van haar online blok biologie bij de universiteit (ze heeft de laatste vier keer een 10 gehaald!), maar daar had Margriet geen belangstelling voor. Terwijl de ervaring van het studeren voor Alma juist zo relevant is.

Al vanaf het moment dat Alma op haar vierde naar school gaat krijgen we opmerkingen van leerkrachten over haar volwassen manier van praten. Vanaf dat ze kon praten, en dat was bij haar extreem jong, gaat ze de dialoog met mensen aan. Niet alleen met haar ouders, maar ook met de leidsters van de crèche, met de bakker, met de buurvrouw en wie dan ook. Sommige hoogbegaafde kinderen hebben dat. Toen Alma met haar vijfde getest werd had ze het sociaal emotioneel verbale vermogen van een ruim 10 jarige. Inmiddels is dat navenant gegroeid. Het is iets dat bij Alma hoort en ik denk niet dat ik het haar zou kunnen opleggen om mij na te praten, als ik dat al zou willen. Ze zet dit vermogen, tot mijn plezier en soms sjacherijn, de laatste tijd ook in bij de onderhandelingen over bedtijden, avondetenswensen en zakgeldregelingen, gewoon net als elke puber. Het is een beetje makkelijk om naar de moeder te wijzen, zonder daar zelfs maar naar te vragen.

Doordat Alma niet echt mee kon bepalen hoe het gesprek verliep, kwam haar belangrijkste antwoord op de vraag waarom ze ziek werd van school niet naar voren. Namelijk het antwoord dat alle kinderen anders zijn, maar dat als je zo erg anders bent dan de meeste kinderen dat je je dan altijd eenzaam voelt in een groep. Je hoort er daarom nooit echt bij en je gaat twijfelen aan wie je zelf bent. Soms zelf zo erg dat je niet meer jezelf wilt zijn. En als je jezelf kwijt raakt dan word je ziek. Maar dat kan Alma alleen vertellen als ze het gevoel heeft dat ze gehoord wordt.

Tot slot wil ik verwijzen naar het artikel dat geschreven is door zes hoogleraren als reactie op de plannen van staatssecretaris Dekker: http://www.kohnstamminstituut.uva.nl/pdf_documenten/thuisonderwijs%20heeft%20ook%20in%20nederland%20recht%20van%20bestaan.pdf. In dit stuk wordt in heldere woorden uitgelegd waarom deskundigen ervoor zijn dat in Nederland de mogelijkheid tot het geven van thuisonderwijs blijft bestaan, en zelfs wordt verruimd.

En mensen die mijn blog lezen, als jullie nog niet de petitie tot behoud van thuisonderwijs hebben getekend, zou ik het fijn vinden als je dat alsnog doet: http://petities.nl/petitie/stop-verbod-op-thuisonderwijs.